Askerde Mobbing (Psikolojik Baskı) Yaşayan Personelin Hukuki Yolları

Giriş: Türk Silahlı Kuvvetleri ve Disiplin Kültürü

Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK), görev ve emir-komuta zincirine sıkı sıkıya bağlı bir yapılanmaya sahiptir. Bu yapıda ast-üst ilişkileri net sınırlarla çizilmiştir. Ancak bu sınırlar içerisinde bazen görev tanımı dışına çıkan, kişilik haklarını ihlal eden, sistematik baskılarla sonuçlanan davranışlar görülebilmektedir. Bu davranışlar genellikle “mobbing” yani psikolojik baskı olarak adlandırılır. Mobbing, hem disiplinli bir ordu anlayışına zarar verir hem de personelin ruhsal ve fiziksel sağlığını tehdit eder.

Bu makalede, askeri personelin maruz kaldığı mobbing davranışlarının hukuki tanımı, örnek olaylar, başvuru yolları ve cezai yaptırımlar detaylı şekilde ele alınacaktır.

Mobbing Nedir? Hukuki Tanımı

Mobbing, işyerinde bir çalışana yönelik sistematik, sürekli, kötü niyetli, aşağılayıcı ve yıldırıcı davranışlar bütünüdür. Askeri ortamlarda mobbing, çoğu zaman emir-komuta zinciri içerisinde meşrulaştırılmaya çalışılsa da hukuk düzeninde açık bir hak ihlalidir.

Hukuken mobbing;

Kişilik haklarına saldırı,
Görev yerinin keyfi değiştirilmesi,
Sürekli aşağılayıcı hitaplar,
Sosyal dışlama,
Mesleki itibarın zedelenmesi,
Gereksiz yere disiplin cezaları verilmesi gibi eylemlerle tezahür eder.

Mobbingin dayanağı:

Anayasa’nın 17. maddesi (Kişinin maddi ve manevi varlığının korunması),
Türk Borçlar Kanunu 417. madde (İşverenin işçiyi koruma yükümlülüğü),
Türk Ceza Kanunu (TCK) 94. madde (işkence),
TCK 96. madde (eziyet),
211 sayılı Türk Silahlı Kuvvetleri İç Hizmet Kanunu ve ilgili disiplin mevzuatıdır.

Askerde Mobbing Örnekleri ve Uygulamada Görülen Davranış Biçimleri

Askeri birliklerde mobbing uygulamaları farklı biçimlerde görülebilir. Bunlar çoğunlukla sistematik ve tekrarlayan niteliktedir. Bazı yaygın örnekler şunlardır:

Astlara sistematik olarak hakaret edilmesi, kişisel onurun zedelenmesi
Yalnızlaştırma ve dışlanma; özellikle yeni göreve başlayan personel için
Haksız yere nöbet yazma, sürekli zor görevlerle cezalandırma
İzinlerin keyfi olarak engellenmesi
Personelin mesleki yeterliliğiyle alay edilmesi
Yetersiz eğitim vererek kasti başarısızlığa uğratma

Bu davranışlar tek başına değerlendirildiğinde sıradan bir disiplin uygulaması gibi görünebilir. Ancak süreklilik ve kasıt içerdiğinde mobbing sınırlarını aşar.

Askerde Mobbing'e Uğrayan Kişinin Başvurabileceği Hukuki Yollar

1. İdari Başvurular

Mobbinge maruz kalan asker, ilk olarak bağlı bulunduğu birliğin disiplin amirine, birlik komutanına veya disiplin kuruluna şikayet dilekçesiyle başvurabilir.
Bu başvuru, komutanlık tarafından değerlendirilmek zorundadır. Ancak iç hukuk yolları genellikle etkisiz kalabilmektedir.

2. Milli Savunma Bakanlığı’na Şikayet

Birliğin işlem yapmaması durumunda doğrudan Milli Savunma Bakanlığı’na (MSB) başvurulabilir. Bakanlık, idari soruşturma açma yetkisine sahiptir.

3. Cumhuriyet Savcılığına Suç Duyurusu

Mobbing fiilleri, çoğu zaman TCK kapsamında suç teşkil etmektedir. Bu durumda mağdur personel, doğrudan Cumhuriyet Savcılığı’na suç duyurusunda bulunabilir.
Özellikle eziyet (TCK 96) ve işkence (TCK 94) maddeleri kapsamında cezai yaptırım talep edilebilir.

4. Askeri Disiplin Mahkemesi ve İdare Mahkemesi Başvuruları

Mobbinge bağlı olarak verilen haksız disiplin cezaları için disiplin mahkemelerine veya doğrudan idare mahkemelerine iptal davası açılabilir.
Ayrıca, psikolojik zararların tazmini amacıyla manevi tazminat davası açmak da mümkündür.

Tazminat ve Ceza Sorumluluğu

Mobbinge uğrayan askeri personel, yaşadığı psikolojik zarara karşılık olarak manevi tazminat davası açabilir. Eğer mobbing uygulaması üst kademe bir amir tarafından yapılmışsa, idareye karşı dava da açılabilir.

Ayrıca, suç teşkil eden fiiller nedeniyle, ilgili askeri personelin ceza davası ile yargılanması da mümkündür. Hapis cezası, görevden el çektirme ve rütbe indirme gibi cezalar da uygulanabilir.

Delil Toplama: Mobbing Nasıl İspatlanır?

Askerde mobbingin en zor kısmı, delillendirme sürecidir. Şu yollar kullanılabilir:

Tanık beyanları (özellikle diğer personel)
WhatsApp mesajları, e-posta gibi dijital yazışmalar
Ses ve video kayıtları (hukuka uygun şekilde alınması şart)
Doktor raporları, psikolojik değerlendirmeler
Haksız yazılan nöbet çizelgeleri veya disiplin kararları

Özellikle sistematik baskının sürekliliğini gösteren veriler büyük önem taşır.

Sonuç: Mobbing'e Karşı Sessiz Kalma, Hukuki Destek Al

Askeri personelin yaşadığı mobbing uygulamaları, hem insan hakları hem de anayasal düzeyde korunmaya muhtaç alanlardır. Mobbing, sadece bireyi değil; ordunun profesyonel yapısını da zayıflatır. Bu nedenle, maruz kalan personelin haklarını araması, sadece kendisi için değil tüm sistem için önemlidir.

Eğer siz de benzer bir durum yaşıyorsanız, bir ceza avukatından hukuki destek alarak, başvuru sürecinizi profesyonel şekilde yönetebilir, haklarınızı koruyabilirsiniz.